Portretproject met ex-gedetineerden over hun herstel.
Cliënten in de forensische zorg hebben niet zelden een verhaal waarin opgroeien met huiselijk geweld, trauma en andere psychische pijn de rode draad vormen. Ergens in detentie en zorg komt vaak een keerpunt – sommigen worden zelfs hulpverlener en zetten hun ervaring in als iets positiefs. In deze portretserie komen ex-gedetineerden in beeld: wat is het verhaal achter het strafblad? Wat hielp hen door hun slechtste momenten, en waar staan ze nu? ‘Hersteld’ is een lopend project waarin ik nog meer van deze verhalen hoop te vertellen. Ik doe dit deels voor Valente, verder vrij werk.
Met elke geportretteerde bezocht ik een plek die voor hen symbool staat voor die donkere periode, de hel. Voor de een was dat de plek waar ze vast zaten, voor de ander een rijtjeshuis waar in hun jeugd het zaadje werd geplant voor pijn en eenzaamheid – en voor de destructieve manier om ermee om te gaan.
Daarna deelden ze iets wat belangrijk was voor hun ommekeer en herstel. Wat dat was loopt uiteen, maar bij allemaal ging dat gepaard met echt contact met een ander.
We sloten af met een portret dat de mooie persoon laat zien die na die periode tevoorschijn is gekomen. Het viel me op hoe zacht ze alle drie uit hun ogen kijken. Niet soft of week, maar alsof ze al die hardheid van vroeger echt hebben overwonnen en hun kracht niet halen uit hardheid maar uit vergeving.
Vooral voor Jay, Niel en Frank, die al lang niet op die plek waren geweest, was het bezoek en het fotograferen louterend, lieten ze zelf weten. Ik ben dankbaar dat ik met mijn camera een stukje van hun verhaal mocht zijn.
‘Hersteld’ is een lopend project. Ik ontmoet heel graag meer mensen die hun verleden achter zich hebben gelaten en hun ervaringen in detentie omzetten in iets positiefs, en willen meewerken aan deze serie. Inzetten van ervaring hoeft niet als ervaringsdeskundige, het kan ook door de manier waarop je in het leven staat en bijvoorbeeld hoe je met je buurt omgaat.
Als je meer wilt weten over de serie of in contact wilt komen met de geportretteerden of de fotograaf, dan kan dat via info@kimvandewetering.nl
In het voorjaar van 2023 werd Hersteld, met de verhalen en een artikel dat ik schreef, gepubliceerd in de Bonjo krant en Comeback Magazine. Ook werden de foto’s geëxposeerd op twee zorgfestivals en bij VWS.
Hel, herstel, held:
Het verhaal van Niel, Piet, Jay, Frank, Lianne en Ramon.
Het verhaal van Niel
’s Nachts kon hij de H op het dak van het ziekenhuis zien. Zijn vrouw lag daar, en kon elk moment bevallen van hun zoontje. Zelf zat Niel in de gevangenis aan de andere kant van de straat. Voor de zoveelste keer.
Hel
Als baby wordt Niel afgestaan ter adoptie. Hij voelt zich verloren, maar gaat veel houden van zijn adoptieouders. Wanneer hij hen kort na elkaar verliest aan kanker, knapt er iets. Hij kan niet meer omgaan met het verdriet, de woede en zijn rechtvaardigheidsgevoel. Alle problemen lost hij op met zijn vuisten en daardoor belandt hij vaak in straatgevechten, en detentie. Op zoek naar het gevoel van familie vindt hij dat op straat – maar hij vindt er ook wapens, mensenhandel en andere vormen van keiharde criminaliteit. Vanaf dan kent zijn leven vele dieptepunten, het laagste is als zijn vrouw moet bevallen terwijl hij vast zit.
Op de foto staat Niel op het paadje tussen gevangenis en ziekenhuis. In de achtergrond zie je de H.
Herstel
Voor de zoveelste keer in de gevangenis. Maar ook de laatste: hij besluit tot een ommekeer, een opleiding afronden en er zijn voor zijn gezin. Zijn vrouw, dochter en zoontje trekken hem erdoorheen, uit de onderwereld. Op alle gezinsleden heeft zijn verleden sporen achtergelaten, maar ze blijven achter Niel staan en in hem geloven terwijl hij zijn leven betert.
Zonder slag of stoot gaat dat niet. Er blijven rapporten over Niel circuleren bij gemeentes en instanties die hem als gevaarlijk bestempelen. Hierdoor heeft hij nu al maanden eigenlijk geen werk meer, en zit hij in financiële problemen. Verschillende ouders die hun kind het foute pad op zien gaan, hebben zich al hard gemaakt voor zijn rehabilitatie. Ze willen dat juist Niel hun kind helpt, precies vanwege zijn ervaringen met criminaliteit. Vooralsnog helpt het niet; de deur van instanties blijft dicht. Maar zoals hij zelf zegt: ooit gaan alle deuren weer open. Het goede zal altijd overwinnen.
Held
Voor je staat iemand die van zijn pijn zijn kracht heeft gemaakt. Iemand met tatoeages op zijn gezicht, imponerende spierballen en een gouden tand, maar met zachte ogen – en een vriendelijk Twents accent. Hij wil niks liever dan een positief rolmodel zijn voor zijn eigen kinderen en voor al die jongeren die net als hij deed hun pijn omzetten in woede en in de criminaliteit dreigen te verdwijnen.
Niel richtte in 2013 zijn eigen bedrijf op, DHC Coaching, en gaf daarmee o.a. weerbaarheidstrainingen, conflictbemiddeling, preventie en coaching aan jongeren en hun ouders. Dat liep goed, maar vanwege de verschenen rapporten moest hij er de stekker uit trekken. Hij hoopt weer organisaties te vinden die met hem willen werken of misschien een vacature hebben.
Het verhaal van Piet
Hoog lijken de muren van de Bijlmerbajes van een afstandje niet, maar dat was wel anders toen Piet ertussen opgesloten zat.
Hel
Er werd bij Piet vroeger thuis niet gevoeld en niet gesproken, en zeker niet over zijn vader die vertrok toen Piet één was. Hij miste aansluiting, met zijn moeder en zussen, zijn stiefvader, maar ook met vriendjes op school. Huiswerk maken lukte niet, en in plaats daarvan deed Piet gekke dingen zoals over auto’s heen lopen, opstootjes veroorzaken. Hij was altijd onrustig en in de war. Op zijn twaalfde ging hij roken; eerst sigaretten en daarna joints. Bij de eerste hijs voelde hij een rust over zich komen die hij nog nooit eerder had gevoeld. Het was het begin van een twintig jaar lange verslaving. Eerst alleen aan wiet maar al gauw ook harddrugs. Om die te kunnen betalen pleegde Piet diefstallen, inbraken en op zijn zeventiende zijn eerste overval. Tot zijn 33e leefde hij in een donkere roes van ontberingen, lichamelijke en psychische verwoesting en eenzaamheid. In totaal zat hij tien jaar in detentie.
Op de foto zie je Piet bij de voormalige Bijlmerbajes. De gevangenis is inmiddels gesloopt, maar de muur staat nog.
Herstel
In de cel probeerde hij herhaaldelijk om af te kicken, maar er echt in geloven deed hij niet. Totdat er een geestelijk verzorger bij hem kwam die vertrouwen in hem had, die hem motiveerde maar ook persoonlijke dingen met hem deelde als een gelijke. Piet werd clean en begon vanuit de gevangenis aan een opleiding sociaal werk.
Eenmaal vrij gekomen kwam hij via een hulpverlener bij Narcotics Anonymous en ging hij wekelijks naar de bijeenkomsten. Hij leerde: ik ben geen kansloos persoon. Ik ben ziek. Zijn bewustzijn veranderde, hij kreeg erkenning, en hoop. Sindsdien heeft hij geen drugs meer aangeraakt, en ook niet meer vastgezeten.
Held
Voor je staat iemand die zijn ziekte de baas is geworden. Hij ziet er gezond en verzorgd uit, fit, met een goed geknipt baardje en een stralende lach. Iemand die niks hoeft te verdoven, maar je dichtbij laat komen.
Piet werkte jaren als ambulant begeleider bij HVO-Querido, vooral met verslaafde cliënten, en is intussen projectmedewerker forensische zorg. Daarnaast geeft hij met zijn eigen bedrijf Ikigai coaching en lezingen over verslaving. Hij probeert hoop te geven. Want dat is wat elke verslaafde nodig heeft, weet hij. Af en toe fietst hij door de stad, naar werk of vrienden, en denkt dan: dáár op die stoep sliep ik, zo high als een garnaal. Dat vertelt hij dan aan mensen. En erachteraan: kijk me nu eens – als ik het kan, kun jij het ook.
Het verhaal van Jay
Die foute vriend waar mensen hun kinderen voor waarschuwen? Dat was Jay.
Hel
Als klein jongetje werd Jay misbruikt door iemand uit zijn familie. Het leidde er uiteindelijk toe dat hij op zijn twaalfde uit huis werd gezet. Hij kwam niet in de jeugdzorg, maar kon in een schuurtje wonen. Daarvoor moest hij echter wel huur en boodschappengeld betalen. Zijn krantenwijk was daar natuurlijk niet op bedacht, dus zocht Jay andere inkomstenbronnen. Hij benaderde een familielid dat drugs verkocht en mocht ‘toppen komen knippen’ voor honderd gulden in de week. Al snel mocht hij ook dealen en verdiende hij meer dan genoeg om de huur te kunnen betalen. Waalwijk werd het podium voor vele niet kinderachtige herinneringen: de eerste schietpartij, de keer dat hij soort van per ongeluk werd gestoken met een mes, dealen tussen het spelen met zijn vriendjes door; op elk plein en straathoek gebeurde wel ellende.
Op de foto staat Jay voor zijn ouderlijk huis, waar hij door een familielid jarenlang werd misbruikt. In de omliggende straten vonden de schiet- en steekpartij en het dealen plaats.
Herstel
Een van de plekken waar Jay heel veel kwam om te dealen, was bij de nachtclub. Die lag in een steegje (of dammetje, zoals ze in Waalwijk zeggen), wat ideaal was voor klanten om ongezien te komen kopen, en om te vluchten voor de politie. Als een knipoog van het lot kwam in die nachtclub later de kerk die cruciaal was in zijn herstel. Al tijdens een van zijn periodes in de gevangenis kwam Jay in aanraking met het geloof, maar de ommekeer kwam pas toen hij een ouder echtpaar ontmoette in de christengemeente in Waalwijk, in die voormalige nachtclub dus. Zij sloten Jay en zijn vrouw in hun armen, en brachten hen dichterbij elkaar. Langzaamaan begon hij voor het eerst te geloven in zichzelf, te zien dat hij een plek had in de wereld, en erop te vertrouwen dat er iets goeds kon komen uit alles wat er gebeurd was. Het kon beter. Híj kon beter.
Held
Voor je staat een beer van een vent met een kaal hoofd en een ruige baard. Zijn ogen sprankelen en hij lacht graag. Hij straalt kracht uit, maar ook vrede. In de wijken waar hij vroeger berucht was, zien ze Jay nu graag. Ouders zijn blij als Jay met hun kinderen praat. Op de plekken van al die donkere herinneringen ontstaan mooie nieuwe verbindingen.
Jay heeft de opleiding tot ervaringsdeskundige Howie the Harp net afgerond. Hij wil zijn ervaringen inzetten om anderen te behoeden voor de dingen die hij heeft gedaan en meegemaakt, vooral jongeren, en staat zeer open voor contact en voor organisaties die met hem willen werken. Hij weet dat hij iets positiefs kan betekenen. Dat doet hij nu bij Wijkwinkel Vlijmen/Contourde Twern.
Het verhaal van Frank
Ex-gigolo die roofovervallen pleegde, maar nu bewaker en schrijfcoach is in detentie.
Hel
Als kind werd Frank mishandeld, misbruikt en gepest, als puber was hij onzeker en hoogsensitief. In zijn latere leven ging hij steeds op zoek naar adrenalinekicks. Hij werkte als model, en als croupier in het casino. Had een heftige relatie met een vrouw met borderline, kreeg twee kinderen en scheidde toen ze zwanger raakte van een collega van hem. Hij verloor zijn baan en toen zijn huis. Werd verliefd op een prostitué en ging werken als gigolo. En pleegde gewelddadige roofovervallen. Zijn leven strandde toen hij na een gigolo-klus werd aangehouden in Italië voor drugsbezit. Deze waren in zijn bagage geplant, maar Frank belandde evengoed in de Italiaanse gevangenis – onschuldig.
Hij zat drie jaar in detentie in Italië, onder meer in de gevangenis Busto Arsitio, die inmiddels inhumaan is verklaard. De laatste maanden mocht hij in Nederland uitzitten. In de Koepelgevangenis te Arnhem deed hij zijn dagdetentie, het laatste stukje van zijn straf.
Herstel
Frank zat in heftige omstandigheden vast voor iets wat hij niet had gedaan. Lange tijd zat hij met zelfmedelijden in zijn cel, maar de tralies dwongen hem tot nadenken en tot acceptatie van zijn lot, dat vanaf dan voelt als karma voor de ‘heftige shit’ die hij wél heeft gedaan maar waarmee hij altijd wegkwam. Hij zat zijn straf uit en heeft er vrede mee.
Na detentie voelde hij zich nog veel meer een verschoppeling van de maatschappij, met schulden, weinig leefgeld, geen eigen huis en heel veel training om de triggers te weerstaan die hem in de problemen brachten. Hij ontdekt de heilzame werking van schrijven: in twee maanden tijd schrijft Frank twee boeken. ‘Niets is wat het lijkt’ en ‘Achter de tralies schijnt te zon’, waarmee hij zichzelf weer terug in de wereld schrijft.
Honderd procent hersteld wil Frank zichzelf niet noemen. Daar gelooft hij ook niet in; het verleden zal altijd een beetje blijven raken. En dat is maar goed ook – vanuit die emotie kan hij des te beter schrijven en dichten. Hij is bezig met een heruitgave van zijn tweede boek, met nieuwe hoofdstukken: hij gaat terug naar detentie, maar nu om anderen te helpen.
Held
Zijn weelderige haar, te zien op de cover van zijn eerste boek, heeft Frank eraf geschoren. Hij wilde het imago waarmee hij in de gevangenis kwam kwijt. (De haargrens begint zich intussen terug te trekken dus nu is het ook maar beter, voegt hij er zelf aan toe.) Maar de charmante lach is gebleven.
Met zijn aanpak ‘Pen voor je leven’ helpt hij anderen in detentie om dingen van zich af te schrijven, en het geschrevene terug te lezen om hun vooruitgang te zien. Hij zet zijn eigen inzichten in om anderen een hart onder de riem te steken en ze ervan bewust te maken dat het leven niet uitzichtloos is. Daarnaast werkt hij als bewaker in een pi, en geeft lezingen op scholen. Hij hoopt jongeren, voor wie alle glamour en dure spullen in videoclips van drillrap érg verleidelijk zijn, de realiteit van dat leventje te laten zien. Niets is wat het lijkt.
Het verhaal van Lianne
Was verslaafd en gedetineerd, is nu begeleider verslavingszorg in een penitentiaire inrichting
Hel
Lianne verliet al op jonge leeftijd haar ouderlijk huis. Als tienermoeder stond ze er helemaal alleen voor. Van haar huisarts kreeg ze medicatie voor paniek; het begin van twintig jaar verslaving aan steeds ergere dingen. Echt hard ging het toen ze een fout vriendje kreeg dat cocaïne dealde vanuit hun flat, waar nog veel meer gebruikers woonden.
Toen haar zoon Sefa na een heftig meningsverschil uit huis ging, was het hek van de dam. Lianne verwaarloosde zichzelf ernstig en ontfermde zich over vier jonge jongens die een drugslijn runden; ze miste haar zoon en nam dankbaar een moederrol aan. Ze kwam tussen hen en een klant in te staan toen ze wilde bemiddelen in een ruzie. Die ruzie liep niet goed af en Lianne werd gearresteerd; met haar goede bedoelingen erin geluisd door de jongens voor wie ze zorgde.
Herstel
Vol ongeloof in de vrouwengevangenis. Het eerste jaar was ze boos en in verzet, maar de structuur en regelmaat in de gevangenis brachten verandering in haar leven. Ze kreeg steeds verantwoordelijker baantjes en ging langzaam zien: ik ben niet waardeloos, ik hoef niet als een junk te leven. Bij haar hoger beroep zei ze: ik ben onterecht veroordeeld, maar het is wel mijn redding geweest.
Tot haar verdriet was het contact met haar zoon vanuit de gevangenis moeizaam. Ze begon hem elke week een kaart te sturen. Geen hele verhalen of vragen of hij terug wilde schrijven maar gewoon ‘ik hou van je – mama’, ‘ik denk aan je – mama’. Laatst liet hij haar zien dat hij al die kaarten bewaard heeft.
Na haar vrijlating ging Lianne begeleid wonen en kreeg therapie voor alles wat ze twintig jaar had weggeduwd met alcohol en drugs.
Held
Een sterke vrouw met kraakheldere ogen staat er voor je. Ze straalt kalmte uit, warmte, maar laat niet over zich heen lopen; Lianne heeft zichzelf tot op het bot leren kennen en weet wat ze waard is. Ze is ruim vier jaar clean, volgt een opleiding in verslavingszorg en werkt ondertussen al als begeleider voor verslaafde gedetineerden en ex-cliënten. Een gigantische prestatie.
Ze was er verschrikkelijk aan toe, maar dat ze er al die jaren niet écht is geweest voor haar zoon, vindt ze het ergste. Dat kan ze zichzelf niet vergeven, maar hun band is heel goed intussen. Ze straalt als ze over hem vertelt en weet ook dat hij trots is op háár.
Een uitgebreid interview met Lianne lees je bij Valente.
^ Terug naar boven
Het verhaal van Ramon
Ramon groeide op in een duistere wereld, omringd door drugs en criminaliteit. Nu wil hij licht brengen.
Hel
Als klein jongetje vroeg Ramon zich al af: wie ben ik in dit leven? Waarom moet ik meemaken wat ik meemaak? Kort nadat zijn broer en hij geboren werden, raakten hun ouders verslaafd aan harddrugs. Ramon groeide op tussen drugs en criminaliteit.
De jongetjes werden uit huis geplaatst, kwamen in internaten, kindertehuizen, pleeggezinnen, en vanaf zijn zestiende woonde hij op zichzelf. Op jonge leeftijd had hij al van alles geleerd over het prepareren en verkopen van drugs. Hij begon met dealen op de Zeedijk, een kind nog, en verdiende grof geld. Ramon raakte ook verslaafd en pleegde verschillende delicten om in zijn verslaving te voorzien. Een duister leven dat tot stilstand kwam tijdens een vechtpartij. Hij moest vechten voor zijn leven, ten koste van iemand anders.
Herstel
Na dat laatste delict zei hij: tot hier en niet verder. Ramon volgde een tweejarig programma bij Exodus en werkte aan zijn herstel door spirituele boeken te lezen, bidden, mediteren, trainen, en afkicken. Wat zijn je doelen, vroegen ze hem? Wat wil je bereiken, wat kun je daarvoor doen? Hij leerde anders omgaan met klappen in het leven. Met rust in plaats van agressie.
Hij was opgegroeid met criminaliteit, maar diep van binnen wil niemand zo leven, denkt hij. Het had hem in elk geval niks gebracht, behalve nu de kans om als mens te groeien. Daar is hij heilig van overtuigd: alles heeft een keerzijde. Elke duisternis heeft een lichtpunt, elk licht heeft ook een duister punt in zich. Het is yin en yang.
Held
Eerst zie je de tatoeages op zijn gezicht, laten we eerlijk zijn. Maar daarna zie je meer. Een licht in zijn ogen, zeker wanneer hij lacht. De tegenstelling intrigeert. Juist door de combinatie van zijn heftige uiterlijk en die positieve energie weet Ramon mensen te raken. Yin en yang.
Na alles wat hij heeft gedaan en meegemaakt, heeft hij antwoorden. Hij weet nu wie hij is, en waarom hij er is: om net als alle andere mensen de liefde en het licht in zichzelf te ontdekken en dat te delen. Als je duistere dingen doet, zegt hij, dan raak je bewust of onbewust andere mensen. Nu wil hij mensen raken met licht.
Een uitgebreid interview met Ramon lees je bij Valente.
^ Terug naar boven